Het werk van de meeste professionals is ongelooflijk complex. Neem een huisarts, die altijd te weinig tijd heeft voor haar veeleisende patiënten die vaak met onduidelijke klachten en wat informatie van internet een instant oplossing van de dokter verwachten. Of neem de leraar, die dagelijks dertig kinderen persoonlijke aandacht probeert te geven en ze ook nog iets bij moet brengen.
Complexiteit toevoegen
Maar in plaats van deze professionals zo goed mogelijk te ondersteunen bij hun complexe taken, voegen we alleen maar meer complexiteit toe. Als sommige professionals, zoals huisartsen, verpleegkundigen en leraren, bijna veertig procent van hun tijd besteden aan het verantwoorden van wat ze doen, dan klopt er toch iets niet? Die tijd gaat namelijk af van het eigenlijke, toch al zo complexe werk.
Maar wat dan? Moeten we dan maar blind vertrouwen op de goede wil van deze professionals en ze alle ruimte geven om hun werk te doen zoals zij vinden dat het goed is? Wat als het mis gaat?
Regels en toezicht
Ja, wat als het mis gaat? Gaat het nu zo goed dan? Of gaat er nu, ondanks alle regels en toezicht, ook wel eens wat mis? Gaat het misschien juist dóór al die regels en toezicht mis? Veel professionals ontneemt het zelfs de zin in hun werk.
Voor mijn nieuwe boek De Zinmakers dook ik in deze complexe materie en ik denk dat er een middenweg is. Blind vertrouwen is namelijk gewoon dom, maar alles dichtregelen ook.
De regel buigen
De filosoof Aristoteles beschrijft de herkomst van ons woord voor regel. Dit was namelijk niet alleen een maatstaf of richtlijn, maar ook een loden lat die ze in de huizenbouw op het eiland Lesbos gebruikten om ronde en onregelmatige vormen mee af te meten. Je moest de regel dus zodanig buigen dat hij paste op elke unieke situatie. Daar komt ook de Engelse uitdrukking ‘bending the rule’ vandaan.
Om dat te kunnen, heb je volgens Aristoteles praktische wijsheid nodig. Om te beginnen moet je dan weten wat de bedoeling is, waar het echt om gaat. Volgens Aristoteles heeft elke praktijk zijn eigen doel. Zo is het doel van onderwijs om (jonge) mensen op te leiden en ze te helpen hun talenten te ontwikkelen. Een school moet natuurlijk ook geld verdienen om de salarissen te kunnen betalen, maar dat is niet het doel van onderwijs.
Moreel kompas
Ten tweede moet je voor praktische wijsheid ervaring hebben. Je moet veel ongelijksoortige situaties met elkaar en met de algemene regel kunnen vergelijken en dat leer je vooral met vallen en opstaan. En ten slotte heb je voor praktische wijsheid een moreel kompas nodig. Je moet je kunnen inleven in de ander en je moet deugdzaam handelen.
Vinkjes zetten
Een probleem van ons huidige maakbaarheidsideaal is echter dat de procedures en instrumenten die we gebruiken om professionals mee te sturen de ontwikkeling van praktische wijsheid in de weg zit. Heel kort door de bocht: als professionals geleerd wordt dat ze hun werk goed doen als ze de juiste vinkjes hebben gezet, ontwikkel je geen praktisch wijze professionals, maar volgzame uitvoerders.
Dus als we daar nou eens mee beginnen, met het cultiveren van praktische wijsheid? Het boek De Zinmakers neemt hierin het voortouw door vragen centraal te stellen als: wat is je werk goed doen?, en: wat is de zin?
Ben Kuiken is auteur en filosoof. Hij was hoofdredacteur van Management Team en werkt als freelance publicist, bladenmaker en spreker over de manier waarop mensen binnen organisaties slimmer kunnen samenwerken. Hij schreef verschillende boeken, en De Zinmakers is zijn nieuwste boek.
Over Ben Kuiken
Ben Kuiken is filosoof, schrijver en ontregelaar. Als organisatiefilosoof helpt hij mensen om anders te denken, te kijken en te praten over organisaties en de problemen die daar ontstaan. Ben is auteur van een groot aantal boeken over organiseren, spelen, en filosofie, waaronder De laatste manager, De Organisatiefilosoof, en Het Zinnigste boek dat je ooit zult lezen.
