Elke Wiss licht in deze filosofische gids toe waarom het zo lastig is en ook waarom goede vragen stellen volgens haar urgent is. Wat levert het lezen van Socrates op sneakers je op?
In ieder geval krijg je een prachtige uiteenzetting over het belang van een socratische grondhouding. Je leest over de waarde van een onderzoeksgesprek; die zit in ‘streven naar consensus'. Het hoofdstuk over de vraagvoorwaarden zal niet voor iedereen nieuwe informatie bevatten. Dat is geruststellend. Wiss heeft de voorwaarden op verhelderende wijze op een rijtje gezet en voor de lezer uitgediept: zuiver luisteren; neem taal serieus, vraag toestemming, vertraag en verdraag frustraties. Het is bemoedigend om ze als opfrisser weer in beeld te krijgen. De paragraaf over hoe je iemand verder helpt met denken is ook zeer de moeite waard.
In het hoofdstuk daarna wandel je lekker door op je sneakers. Wat krijg je dan voorgeschoteld? Een heel hoofdstuk over vraagvaardigheden; techniek en tips. Wat krijg je als lezer niet? Een lijst met vragen die je kunt stellen of trucs die altijd werken. Gelukkig dat Wiss dat niet doet want het is precies waar ik op af zou haken. In dit hoofdstuk komt ze terug op de kern van haar boek; de socratische houding en de basisvoorwaarden. Gelukkig biedt ze de lezer in dit deel houvast door uit te leggen hoe je socratische vragen kunt stellen: ‘naar boven en naar beneden'. Ook gaat ze in op het hittepunt in een gesprek: hét moment waarom het eigenlijk draait.
En geen nood: ze pakt daarna door met de vraagvalkuilen. Hilarisch vind ik ze. Zonder dat we het weten zijn er dagelijks wel een paar honderd van die valkuilen waar we ons onbewust schuldig aan maken. Denk aan de komma-sukkelvraag, de maarvraag of de cocktailvraag? Een heerlijk hoofdstuk omdat je ze direct overal om je heen zult horen; bij een ander en bij jezelf.
Wat ik een beetje mis is een woordenlijst met bijbehorende pagina's achterin het boek om van daaruit even snel iets terug te zoeken. Er zitten namelijk prachtige termen in die het teruglezen waard zijn. Ik denk aan: perspectivische lenigheid, empathische nulstand, elenchus of aporie. En de uitspraken van Hippocrates, Plato, Aristoteles en Protagoras.
De verhalende en toegankelijke schrijfstijl van Wiss zorgt ervoor dat je dit boek van maar liefst 250 pagina's met groot gemak op alle tijdstippen van de dag kunt openslaan. De kleine oefeningen die de schrijfster de lezer aanreikt zijn direct uitvoerbaar.
Ter afsluiting: Wat maakt dat een goed gesprek te vergelijken is met een dominospel? Voor het antwoord op die vraag kan je terecht in het laatste hoofdstuk van Socrates op sneakers. Waar je overigens ook Socrates weer even tegenkomt; op zijn sneakers.
Over Anke Tijtsma
Anke Tijtsma is organisatie-antropoloog en gespreksmaker bij Buro AanZet. Door middel van haar systemische blik op organisatievernieuwing stimuleert ze de veranderkracht van haar opdrachtgevers en hun medewerkers. Ze is gefascineerd door ingesleten patronen in organisaties. In haar procesmatige aanpak speelt ze met ‘maken’ en kunst. Ze heeft een voorliefde voor werken in publieke organisaties.
