In Het grote Fröbelboek voor adviseurs laten de ervaren organisatieadviseurs Ben Kuiken en Marijne Vos zich van hun andere kant zien. Waar de meeste managementboeken een strak theoretische kader hanteren, willen Kuiken en Vos - alleen al met die achternamen is een spel te bedenken - speelruimte creëren in organisaties.
Ze doen dit in de geest van Friedrich Fröbel (1782 - 1852). De man van wie we het woord fröbelen hebben geërfd heeft echt bestaan. Hij noemde de kleuterschool, de kindergarten. Een tuin dus, waar kon worden gespeeld. Ook in Nederland werd tot in de jaren '50 de kleuterschool vaak fröbelschool genoemd. Het woord fröbelen heeft in Nederland vaak een negatieve connotatie,'een beetje doelloos kleien'. Vos en Kuiken geven juist aan dat een beetje creatief spelen, juist essentieel is.
Dit spelen wordt volgens Kuiken en Vos met node gemist in onze organisaties. Dit, terwijl speelruimte zo belangrijk is voor motivatie en innovatie binnen een bedrijf. Het boek is dus ook bedoeld voor adviseurs en managers die een keer met het perspectief van de spelende mens naar hun organisatie willen kijken.
Uiteraard halen Vos en Kuiken Johan Huizinga aan. De beroemde Nederlandse historicus schreef in zijn Homo Ludens (1938) al over het belang van spelen voor de mens. Zijn uitgangspunt was dat ‘Het spel voor onze cultuur uitgaat.' Hoe wij samenwerken is het resultaat van hoe wij met elkaar spelen, elkaar aftasten en zo tot nieuwe spelregels komen.
Kuiken en Vos zien het creëren van speelruimte dan ook als een belangrijke interventie in een bedrijfscultuur. Zij doen dit door je te voorzien van speelse tools en je te helpen de speler in jezelf te ontdekken. Hiervoor gebruiken ze werkvormen, maar ook metaforen als ‘de adviseur als spion'. Ze nemen zichzelf bovendien niet te serieus. Omdat bijna alle consultants wel met een model met twee assen komen, maken ze daar bijvoorbeeld een 'model-generator' voor.
Het mooiste vond ik het spelen met de werkvorm ‘kaartenmaker'. Hier worden we als Nederlanders eerst geëerd als goede kaartenmakers die al eeuwen iedereen goed bewegwijzeren. Maar dan word je in de werkvorm geconfronteerd met het idee dat het misschien heel interessant is om te wandelen in Berlijn, met een kaart van Parijs. Je zou dan ineens op hele andere plekken komen en andere ontmoetingen meemaken.
‘Welke andere kaart zou ik voor mijn organisatie kunnen gebruiken?' kan dan een goede start voor een discussie zijn. Dit is één van de vele manieren waarmee dit boek je steeds op het verkeerde been probeert te zetten. Door het lichte, vrolijk ongemak dat je dan voelt, word je uitgedaagd om speels naar de bestaande situatie te kijken.
Soms word je in het boek wel met je neus op de feiten gedrukt dat het toch gewoon ook om business gaat. Zo krijgt één consultant veel ruimte om te vertellen dat zijn adviseurs door een spel leren om naast advisering ook direct te verkopen. Het is dan de vraag of het dan echt om spelen gaat, of dat er een speels frame wordt gekozen om een verandering er door heen te krijgen.
Het boek is heerlijk speels vormgegeven met voor elk type hoofdstuk (kopje koffie met externen, werkvorm, chatgesprek tussen te auteurs) een bijpassende vormgeving. Het heeft ook prettig omslag en gewicht. Het is daar mee een heerlijk cadeau voor die ene collega die je wat creativiteit wenst, of juist diegene die je een duwtje wilt geven, zodat die zijn creativiteit ook juist in durft te zetten voor de organisatie.
Vos en Kuiken weten je als gezegd te verrassen. Ik werd ook aan het denken gezet: waarom maak ik eigenlijk een eigen Canvas of Model? Naast inspiratie biedt het boek dan ook aanleiding tot zelfreflectie. Vos en Kuiken beschrijven ook de parabel van de Vos en de Egel. Deze gaat over mensen met complexe gedachten en mensen met één waarheid. Of Vos zelf de Vos is of de Egel weet ik niet, maar het boek slaagde erin ervoor te zorgen dat ik ook weer een in de spiegel keek en me afvroeg wat mijn waarheid was. En dat lijkt me een aanrader voor iedereen in ons vak.
Over Rick Lindeman
Rick Lindeman is Master Facilitator en Veranderaar. Daarnaast is hij Auteur van het Natuurcanvas.
Hij is de oprichter van het Faciliteer Atelier. Dit verzorgt strategische workshops voor klanten zo breed als de Indonesische overheid en de Nederlandse Gamedeveloper community.
