Je bent niet de baas, maar je moet er wel iets mee

We overschatten organisaties en bazen (maar ze hoeven niet weg). Ons boek Je bent niet de baas, maar je moet er wel iets mee geeft een bevrijdende kijk op sturing en leiderschap. Want, stellen we, we overschatten organisaties, en we overschatten bazen.

organisatieontwerp

Als er iets moet gebeuren, bedenkt al snel iemand dat we daarvoor een organisatie in het leven moeten roepen. Bij voorkeur een ‘professionele’ organisatie die dedicated het betreffende vraagstuk gaat aanpakken. We zijn dan ook al eeuwen aan het organiseren. Er is veel nagedacht en ontwikkeld op het gebied van organisatieontwerp. We raken er niet over uitgeschreven en -gelezen. Je zou denken dat we inmiddels wel weten hoe je menselijke samenwerking inricht. Toch lijkt het soms alsof we in organisaties nog steeds van incident naar incident strompelen.

Verwachtingen

We zijn klaarblijkelijk niet zo goed in organiseren als we denken. Dat komt doordat we keer op keer overschatten wat we met en in organisaties kunnen.

Daarom schrijven we in Je bent niet de baas, maar je moet er wel iets mee: verwacht niet zoveel van organisaties. Stop met denken dat we organisaties veel beter kunnen maken. Het blijft mensenwerk. En menselijke samenwerking kent nu eenmaal zijn grenzen. Bovendien: als we minder hoge verwachtingen hebben, hoeven we onze organisaties ook niet steeds opnieuw aan te passen – specialisatie, schaalvergroting, SMART, lean, opgavegericht, et cetera (hoe leuk het lezen erover vaak ook is).

Stiptheidsacties

We zijn niet tegen organisaties, hoor, en je moet ze goed beheren. Maar benut ze alleen waar ze voor bedoeld zijn. Een organisatie met een enkelvoudig doel en een redelijke omvang kan heel effectief en efficiënt zijn, maar die efficiency kent grenzen. Laten we die respecteren. En laten we kijken wat er ondertussen buiten die grenzen gebeurt. De informele samenwerking om de formele structuur heen is immers essentieel. Stiptheidsacties tonen dit prachtig aan: wanneer werknemers precies volgens de regels werken, daalt de productiviteit enorm. Dit komt doordat productieprocessen afhankelijk zijn van de bereidheid van werknemers om ook dingen te doen die niet in hun contract staan. In ons boek laten we zien wat er gebeurt wanneer je dat niet in de weg zit.

gemeenschappelijk organiseren

Niet alles wat moet gebeuren, hoeft in het verband van een organisatie plaats te vinden. Er is juist veel ruimte om eromheen dingen te doen. Die ruimte kunnen we beter benutten. De ondertitel van het boek is dan ook: het gemeenschappelijke organiseren (varieer gerust met de klemtoon). Naast marktwerking en overheidssturing is samenwerking immers een volwaardig principe voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Ons boek laat zien dat we dat weer meer in de vingers kunnen krijgen. We schrijven dus: we ónderschatten onszelf en wat we samen kunnen bereiken. Daar geven we in het boek veel voorbeelden van. We hebben het eerder gedaan, en we kunnen het weer doen. Juist in deze tijd. Daarvoor is niet de zoveelste reorganisatie van onze organisaties nodig, maar wel een reorganisatie in je hoofd.

Harkjes

Er zijn maar heel weinig organisaties die tot stilstand komen als de ondernemer of de bestuurder stopt met werken. Maar álle organisaties stoppen wanneer het personeel ermee stopt. Organisaties functioneren in de praktijk niet als harkjes en piramides; zo bestaan ze alleen in ons hoofd. Ons betoog: leiderschap en ondernemerschap zijn geen eigenschappen van een individu of een functionaris, maar van het systeem. Wij stellen in dit boek dat je ook binnen organisaties veel meer bevoegd bent dan je denkt. Haal het harkje uit je hoofd.

De belangrijkste zin uit Je bent niet de baas, maar je moet er wel iets mee? Voor de meeste goede dingen hoef je geen toestemming te vragen. (Die heb je vast gratis gekregen.)

P.S. Je zou intussen denken dat wij tegen bazen zijn. Dat is een misverstand. Dus heb je iets aan ons boek als je tóch de baas bent? Zeker wel. In het boek hebben we zelfs een Geheim Katern voor Bazen opgenomen. Want bazen zijn belangrijk. Dat hoeft alleen niemand te weten.