Herkenbaar is ook dat, hoeveel slimme adviseurs er hun licht ook over laten schijnen, het vraagstuk nooit écht wordt opgelost. Of misschien wel voor even, maar na een tijdje gaat het toch weer wringen. Op een iets andere plek wellicht, maar toch.
Gelukkig is daar De Organisatiefilosoof. Ben Kuiken biedt je met zijn boek een heel ander denkkader om nu eens écht met dit soort onoplosbare problemen aan de slag te gaan.
Even een disclaimer vooraf: dit is geen boek met standaard afvinklijstjes, stappenplannen en how-to-oplossingen. Dat was natuurlijk ook wel te verwachten van een filosoof. Die hebben doorgaans geen antwoorden, maar vooral vragen. En toch is dit een must-read, óók als je op zoek bent naar oplossingen. Want dit is geen zweverig boek vol Grote Vragen, althans, niet alleen. Kuiken claimt geen antwoorden te geven, maar behandelt de materie desalniettemin zeer praktisch. Het filosofische perspectief maakt het heel verfrissend. Anders. En dat is precies wat Kuiken doet: hij reikt je filosofisch materiaal aan om anders te denken, anders te kijken en anders te praten over organisatievraagstukken.
Kuiken stelt dat de manier waarop we naar problemen kijken, die problemen juist veroorzaakt, en misschien zelfs wel verergert. Een beetje zoals wanneer je met je auto vast zit in de modder: hoe meer gas je geeft, hoe dieper je vast komt te zitten.
Een andere weg inslaan zou dus wel eens veel meer kunnen brengen. En die andere weg, die is volgens Kuiken in de filosofie te vinden. Maar denk bij filosofie nou niet meteen aan grijze mannen met stoffige ivoren-torentjes-wijsheden. Zo leren we bijvoorbeeld van de Schotse filosoof Hume dat we vaak ons oordeel al klaar hebben, gebaseerd op allerlei vooronderstellingen die we eigenlijk nooit goed hebben onderzocht. Stel je oordeel uit dus. Dat lijkt me een zeer bruikbaar advies. Niks stoffigs aan.
Kuiken besteedt ook aandacht aan taal, hoezeer dat van invloed is op hoe je naar de werkelijkheid kijkt en hoe je erover denkt. Zo dwingt ‘werkvloer' je al min of meer om naar beneden te kijken, en zijn ‘fte's' een stuk abstracter dan ‘mensen'. Managementtaal vervreemdt en creëert afstand, aldus Kuiken. Andere woorden geven wellicht meer ‘lucht' en ruimte om op een andere manier met zaken om te gaan.
En zo stelt dit boek stap voor stap vanzelfsprekendheden en gewoontes ter discussie. En net als je die onzekerheden enigszins kunt handelen, komt er nog een schepje bovenop: controle is een illusie. Ehm, oké. En nu?
Kuiken brengt bepaald geen gemakkelijke boodschap. Want dat we geen controle hebben, horen we natuurlijk niet graag. Maar gelukkig laat hij ons niet helemaal in het duister tasten: je mag dan geen controle hebben, invloed heb je wél. Invloed om het spel dat organiseren heet vorm te geven, op een manier die jij zinvol acht.
Kuiken levert met dit boek een belangrijke bijdrage om anders naar zaken te kijken. Want dat het anders moet, dat is wel duidelijk, zeker nu in deze onzekere tijd. Hoe, daar is geen standaardoplossing voor, maar de filosofie biedt een rijkdom aan ideeën om mee te experimenteren. Het blijft een kwestie van proberen, initiatieven nemen, prikkelen en kijken wat er gebeurt. De organisatiefilosoof draagt voldoende interessante invalshoeken aan om mee aan de slag te gaan, en te gaan spelen met onze nieuwe gedachten. Plezier is daarbij het devies. De homo economicus heeft zijn langste tijd gehad, maak baan voor de homo ludens, de spelende mens.
Over Sylvie van der Haar
Sylvie van der Haar is trainer/coach en verzorgt workshops, met o.a. managementboeken als inspiratiebron. Ze is verbonden aan De tweede viool.
