Scholtens en Vreugdenhil hebben een verschillende achtergrond. De een heeft een consultancy op het gebied van toekomstonderzoek en is niet gelovig. De ander is stand-up theoloog en stadspredikant in Amsterdam. Ze hebben elkaar gevonden op het thema hoop. Vanuit onderlinge gesprekken onderzoeken ze de betekenis van hoop en graven ze naar het fundament onder ons mens-zijn.
Het hoopvolle verhaal
In de definitie van hoop volgen ze Rebecca Solnit, die hoop ziet als iets waardoor je in actie komt. Geen passief hopen of verwachten dat het wel goed komt. Door scherp om je heen te kijken en signalen op te pikken heb je een beter beeld van dreigingen en kansen. Daardoor heb je meer aanknopingspunten om in actie te komen. Ze missen het hoopvolle verhaal in de samenleving en in de politiek. Nederlanders zijn de afgelopen jaren minder hoopvol geworden. Hoop gaat leven als verwachtingen laag zijn. Transformaties beginnen in verbeelding, ze beginnen bij hoop. Daarom helpt het om anders te kijken en aandacht te hebben voor de lichtpuntjes en transformerende krachten.
Weten, vertrouwen en twijfel
De dingen waarin je gelooft bepalen of je kan hopen. Wie gelooft in positieve, altruïstische zaken en een genereus leven leidt, ziet hoopvolle signalen in de medemens en voelt zich aangetrokken tot hoopvolle initiatieven. Utopieën en dystopieën, roze wolken en donderwolken, beide zijn ongelukkige frames en onvoldoende voor toekomstgeloof. Daarvoor heb je weten, vertrouwen en twijfel nodig. Toekomstverkenning, het vak van Scholtens en mijzelf, is een goede manier om meer te weten over de toekomst en daarmee grip te krijgen op onzekere ontwikkelingen en gezamenlijk twijfel te kunnen bespreken. Maar er is ook vertrouwen nodig bij alle beslissingen en keuzes die je maakt. De toekomst is fundamenteel onzeker, en vertrouwen geeft ons moed en energie om stappen richting een mooiere toekomst te zetten. Aan de hand van het verhaal van de Russische activist Aleksei Navalni illustreren ze verschillende lagen van hoop: ‘hopen tegen beter in, ‘hoop als tegenstem’ en ‘morele hoop’. Hoop is verandering. Hoop betekent verantwoordelijkheid nemen voor een betere toekomst.
Hoopvolle acties
Scholten en Vreugdenhil zijn optimistisch gestemd na hun gezamenlijke trendanalyse. Ze prijzen het ecobewustzijn in de samenleving en het activisme van Extinction Rebellion. Aan de lezer geven ze houvast voor een dagelijkse praktijk van hoopvolle acties. Vreugdenhil deelt verwonderingsvragen die hij heeft leren kennen van een bevriende dominee. Scholtens deelt richtinggevende vragen voor de toekomst die ze in haar consultancypraktijk hanteert. In de lege pagina’s aan het einde van het boek kun je zelf je antwoorden noteren. Als toekomstverkenner deel ik de fascinatie van Scholtens en Vreugdenhil voor het onderwerp hoop. De gezamenlijke analyse van hun verschillende invalshoeken is interessant. Alleen is Hoop een heel klein en dun boekje, waarin veel ruimte wordt genomen voor het onderlinge gesprek en de analyse van hoop toch wat aan de oppervlakte blijft steken. Het verhaal over Navalni leek een opstapje naar die diepgang en ik had meer van dit soort verhalen willen lezen.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
