Het lijkt wel of er werkelijk in élke organisatie dingen wezenlijk anders moeten. Het liefst nog gisteren. En nóg liever op een manier dat vooral ánderen dingen anders moeten doen, zodat jijzelf gewoon in je routine kunt blijven. Herkenbaar?
Mensen en veranderen, het zijn twee onafscheidelijke thema’s. Het leven bestaat uit een aaneenschakeling van routines en gewoontes, maar ook uit allerlei toevalligheden en onverwachte gebeurtenissen die ons in ongewone of zelfs buitengewone situaties brengen. Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo zijn. Antropologen noemen deze buitengewone momenten liminale situaties. Liminaliteit, de tijd tussen een oude en nieuwe situatie. In liminale tijden hebben we niet genoeg aan de structuren, gewoonten en vaardigheden uit de routinetijd.
Van antropoloog Arnold van Gennep weten we dat transformaties drie universele fases kennen: separatie, liminaliteit en integratie. Buitengewone situaties vragen om een buitengewone aanpak, waarin we afscheid nemen van wat was, verbeelden wat zou kunnen, ideeën en mensen verbinden aan hoe we het gaan doen, om vervolgens systemen, leven en werk anders in te richten. Wanneer we deze cyclus niet goed doorlopen, blijven mensen hangen in halve voornemens en onaffe veranderprocessen. En dat is heel vermoeiend.
Tijdens grote veranderingen schieten emoties vaak alle kanten op. Aan de ene kant geeft het wegvallen van oude grenzen en structuren een oneindig gevoel van vrijheid, waardoor veel energie, creativiteit en innovatie loskomt. Tegelijkertijd geeft het verdwijnen van zekerheden een bijzonder wankel gevoel. Niets lijkt er echt meer toe te doen, terwijl tegelijkertijd alles enorm veel betekenis krijgt. Hoe meer we de emoties die horen bij grote veranderingen overslaan, hoe harder we roepen dat we rustig en rationeel naar de feiten moeten kijken, hoe rommeliger het wordt. En hoe langer het duurt.
Ik zie op allerlei plekken mensen nieuwe projecten starten, met spetterende kick-off sessies en sprankelende nieuwe ideeën. Wat we vaak vergeten, is dat zo’n kick-off sessie meestal niet zozeer de start van iets nieuws is, maar eerder de aankondiging dat er gestopt gaat worden met iets ouds. Een kick-off is een separatie-ritueel, met alle emoties van rouw en twijfel die daar ook bij kunnen horen. Wat volgt is een zoekende liminale fase, een buitengewone tijd waarin nieuwe dingen bedacht en uitgeprobeerd worden. Pas daarna zou een groots integratieritueel gevierd moeten worden. Een soort kick-af sessie van de verandertijd, als overgang van de oude naar de nieuwe situatie.
Transformeren betekent ook afscheid, begrenzen en besluiten. Laatst zei iemand lichtelijk ontzet tegen mij, dat dit klonk alsof dit offers van mensen zou gaan vragen. Ja, dat klopt. Helaas doen wij mensen niet altijd wat goed voor ons is en rommelen we in de waan van de dag vaak gewoon door. We lopen het liefst om de veranderpijn heen. En een bijeenkomst moet wel ‘leuk en inspirerend’ zijn. Wat dan overblijft zijn activiteiten die wel de kick geven, maar die niet doorpakken op de transformatie.
Wanneer we besluiten voor ons uit blijven schuiven en de slag van ideeën naar realiteit niet maken, blijven we hangen in het ondertussen. Daadwerkelijk veranderen doet soms pijn, maar erin blijven hangen ook. Vaak weten we wel dat we moeten veranderen, maar zetten we niet door. Te vaak nemen we de tijd niet om tot diepgang te komen om te bedenken hoe het werkelijk anders moet. Om uit de langdurige verandering te komen, doe je er goed aan om niet alleen maar als een soort experience junkie van inspiratie-sessie naar netwerkborrel te gaan, maar pak je door op de transformatiecyclus van verbreken, verbeelden, verbinden en verbouwen. Dus, waar ga jij deze week mee breken? Waar ga jij over twijfelen zodat je iets nieuws kunt verbeelden? En welk besluit ga jij nemen, wat ga jij integreren tot iets nieuws? Of nog concreter: welke kick-af sessie organiseer jij komende maand?
Kom ook
Op 11 november 2024 geeft Jitske Kramer de Masterclass Tricky Tijden. Een volle dag in het thema verandering en transformatie. En specifiek in de intrigerende, gekke, enge, spannende, avontuurlijke en turbulente tussentijd van verandering. Bekijk het programma >
Over Jitske Kramer
Jitske Kramer is antropoloog, internationaal spreker, bestsellerauteur en oprichter van Human Dimensions. Van haar boeken De Corporate Tribe, Building Tribes, Deep Democracy, Jam Cultures, Wow! Wat een verschil, Voodoo, Werk heeft het gebouw verlaten enTricky Tijden zijn meer dan 150.000 exemplaren verkocht. Haar boeken zijn vertaald in het Engels, Duits en Russisch.
