Het lerarentekort

Inleiding 9
De opzet van dit boek 19
Voor wie is dit boek? 21

1. Het onderwijs verlaten? 23
Perspectief van de leerling 24
Discrepanties theorie/praktijk 26
Belang van theorie 29
Nageschoold worden 31
Lopende band 33
Uitstroom uit het onderwijs 35
Vakmanschap: normatieve professionaliteit 37

2. Het veld: een hiërarchie van bekwaamheid? 41
Procedurele kwaliteit 41
Zijn wetenschappers vakmensen? 44
(Nieuwe) visies op wetenschap 48
Procedurele objectiviteit 49
Wetenschap en vakmanschap: botsende wereldbeelden? 51
Tacit knowledge 54
Naar een nieuwe tak van wetenschap? 57
Twee soorten kennis. 60

3. De tweedeling 63
De school als het centrum van kennisontwikkeling 63
Technische rationaliteit: wat werkt? 65
Drie manieren om onderzoek te gebruiken 68
Leraren zijn anders bezig met wat werkt 69
Geen eenduidige kennisbasis 70
Evidence-based onderzoek 72
Normatieve praktijk 74
Onderzoeksresultaten en open deuren 75
Kennen is geen kunnen 77
Minder mechanistische modellen 80
De technische rationaliteit leeft voort 84
De eigen aard van het onderwijs 86
De tweedeling en het lerarentekort 89

4. Gevolgen van de tweedeling voor het beroep van leraar 91
Uitvoerende krachten 92
‘Leraren zijn bevooroordeeld’ 94
‘Scholen doen te weinig’ 96
‘Afnemende prestaties komen door het onderwijs’ 99
‘Leraren beheersen hun vak niet’ 100
Zuchten onder de eis van meetbaarheid 103
De betekenis van het beroep verkwijnt 105
Bureaucratie 107
Standaardisatie 109
Mislukte onderwijsvernieuwing (I) 112
Mislukte onderwijsvernieuwing (II) 115
Wetenschap zonder praktische wijsheid 117
Miskend als professional 117
Normatieve professionaliteit wordt niet gecultiveerd 118
Institutionele achterstelling 120
Het centrale probleem 121
Oude voorstellen voor een nieuwe toekomst 122
Deelname en distantie 123

5. Praktijkgericht onderzoek 125
Hooggeleerde domheid? 125
(Herovering van) handelingskennis? 126
De waarde van praktijkkennis bij dienstverlening 130
Modellen om onderzoek en praktijk te verbinden 131
Evidence-informed lesgeven? 133
Impact van het samenwerkingsmodel 136
Van samenwerking naar overlappende rollen 140
Leraren doen academisch onderzoek 141
Promotiebeurs voor leraren 144
De pedagogische proefpraktijk 145
Voor de klas 150
Een ‘theorie-informed’ rekenles 153
Een sterke beroepsgroep? 156

6. De wetenschap van de kunst van het lesgeven 159
Leraren ontwikkelen zelf beroepskennis 159
De kennisinfrastructuur van Lesson Study 161
Een verbeterwetenschap 164
Voorbeeld van een Learning Study 167
Onderzoek dat de praktijk verbetert 170
De beloften van een nieuwe kennisinfrastructuur 172
Kan de positie van leraren verbeteren? 173
Kan het leren van leerlingen verbeteren? 175
Kan de onderwijswetenschap voortgang maken? 176
Kan de relatie met de overheid verbeteren? 177
Wat staat de beloften in de weg? 179
Vakmanschap zichtbaar maken 181
Wetenschap die vakmanschap ontwikkelt 182

7. Regie vanuit vakmanschap 185
‘De beste leraar is de baas’ 188
Het vakmanschap als basis 190
De school als leerwerkgemeenschap 193
Het onderwijsveld als lerende organisatie 194
De leraar als hoogleraar 196
Kijkwijzer: de omslag 198
Opwaartse spiraal 200

Noten 201
Literatuur 210
Index 222