Leidinggeven aan zelforganisatie. Een paradox?

Voorwoord 11
Zelforganisatie gaat niet vanzelf 13
Nieuw soort leiderschap 14
Het lonkend perspectief 15

Deel I: Voed de vijf elementen van zelforganisatie 20
De vijf elementen 21
Voed de elementen 22

1 Vuur: leidinggeven aan zelforganiserende teams 23
Werkplezier als belangrijkste kernwaarde 24
De oorsprong van zelforganisatie bij Hoppenbrouwers 25
Teams kiezen voor elkaar en voor hun leider 26
Transparantie van ken- en stuurgetallen ondersteunt zelforganisatie 28
De rol van leiderschap bij zelforganisatie 29
Zelforganisatie: spelregels in een netwerkorganisatie 33
Inspireren door visieborden 34
Tools 35

2 Aarde: het midden, ritme en regelmaat 36
De hiërarchie weglaten zodat iedereen mee kan doen 36
Het midden 37
Creativiteit bevorderen in een zelforganiserend team 37
Psychologische veiligheid 38
De zones van Edmondson 41
Zelforganisatie inbedden in teams en de organisatiestructuur 43
Tools 48

3 Metaal: effectieve overleggen en besluitvorming 50
De teal-organisatie 50
Holacratie 51
Holacratie in de praktijk 52
Eigenaarschap: verantwoordelijkheid nemen voor je spanningen 53
Rituelen 54
Holacratie bij Voys 56
Transparantie 56
Beoordeling en salarisschalen door peerreviews 56
Rollen en cirkels 57
Radicale transparantie en feedback 58
Continue vernieuwing van passie 60
Voortdurend reorganiseren 60
Tools 61

4 Water: de kracht van kwetsbaarheid 63
De fases naar teamflow vanuit groepsdynamica 64
Essentie bij een team in flow 65
Essentie 65
Welke interventies helpen een team naar Essentie? 68
Begeleiding naar teamflow 68
Crisis als katalysator 73
Na de crisis 75
Tools 76

5 Hout: voeding geven aan groei 79
Zelforganisatie binnen de ggz 80
De afdeling Zorgadministratie 81
Spanningsvelden in zelforganisatie 82
De basis van een begeleidingstraject 83
Het ontstaan van een referentiekader en gezamenlijke taal 85
De ingebrachte leerdoelen van de coördinatoren 86
Resultaat in verandering van gedrag 87
Zelforganisatie moet groeien door eigenaarschap 89
Tools 89

6 Breng de vijf elementen in balans 96
Vuur 96
Aarde 96
Metaal 97
Water 97
Hout 98
Breng de elementen in balans – een overzicht 99

Deel II: Activeer het zelfsturend vermogen 102

7 Zelfsturing volhouden bij zelforganisatie 105
Wat is zelfsturing? 105
Hoe werkt zelfsturing in het brein? 106
Tools 108

8 Zelforganisatie en de kracht van kwetsbaarheid 112
Gedrag bij onveiligheid in een team 113
Onveiligheid leidt tot overleving 115
Tools 118

9 Creatiekracht en werkgeluk door reflectie 122
De mens als kunstwerk 123
Reflectie op werkgeluk 126
Het leiderschapskruis 127
Spelen is normaal 128
Tools 130

10 Groepsdynamische crises tijdens de overgang
naar zelforganisatie 133
De autoriteitscrisis 134
De intimiteitscrisis 135
De separatiecrisis 136
Van hiërarchisch naar zelforganiserend 137

11 De 5R’s: reflecteren tijdens de overgang
naar zelforganisatie 142
Rollen 143
Routines 144
Relaties 146
Reacties 147
Reflecties 147
Handvatten voor geluksgesprekken 149

12 Communicatie die uitnodigt tot zelforganisatie 154
De communicatiestijlen 155
De kwadranten: Promotor, Supporter, Controller, Analyzer 158
Bewustwording van communicatiestijlen 158
Sterke punten gebruiken per stijl in een team 160

13 In gesprek gaan en blijven 165
Het niveau van de coachingsvraag 166
Informatieniveau 167
Procedureniveau 167
Metacommunicatieniveau 168
Essentieniveau 170
Contextniveau 172

Nawoord 175
Een persoonlijke noot 177
Literatuurlijst 181
Over de auteur 187
Dankwoord 189