Tussen toets en bestuur

1 De positie van de examencommissie in het hoger onderwijs: algemeen 11
1.1 Historie examinering in het hoger onderwijs 11
1.2 Examinering en de waarde van het diploma 15
1.3 Examineren in tijden van corona 17
1.4 Examencommissie en opleiding 21
1.5 Examencommissie en examinatoren 23
1.6 Bevoegdheden examencommissie 25
1.7 Indeling boek 27
1.8 Samenvatting 28

2 Lidmaatschap, deskundigheid, rollen en werkwijzen 31
2.1 Samenstelling examencommissie 31
2.2 Benoemingstermijn en herbenoeming 34
2.3 Benoemingseisen en deskundigheid 35
2.4 De examencommissie als geheel 37
2.5 Externe leden 37
2.6 Geen student als examencommissielid 38
2.7 Rollen en werkwijzen 39
2.7.1 Minimale grootte; dagelijks en algemeen bestuur 39
2.7.2 De rollen van voorzitter en secretaris 40
2.7.3 Werkwijzen 41
2.8 Faciliteiten en middelen 43
2.9 Tot slot 45
2.10 Samenvatting 45

3 De bestuurlijke rol van de examencommissie 47
3.1 De Wet versterking besturing 47
3.2 Onafhankelijkheid examencommissie 49
3.2.1 De wet en de toelichting 49
3.2.2 Niet-hiërarchisch ondergeschikt 50
3.2.3 Geen leden met financiële verantwoordelijkheid 52
3.3 Checks and balances 53
3.3.1 Relatie tot het instellingsbestuur 53
3.3.2 Afleggen verantwoordelijkheid 56
3.4 Eindverantwoordelijk voor kwaliteit toetsing 57
3.5 Aan de bestuurstafel 58
3.5.1 Centraal en decentraal 58
3.5.2 Relatie tot de opleidingscommissie 60
3.6 Samenvatting 61

4 Regelgeving, beleid en inhoudelijke bevoegdheden 63
4.1 Wat in OER, wat in Regels en Richtlijnen? 63
4.2 Inhoudelijke bevoegdheden van de examencommissie: algemeen 67
4.3 Beslissen op verzoeken van studenten met een handicap en/of chronische ziekte 68
4.3.1 Algemeen 68
4.3.2 Concretisering naar meer voorkomende gevallen 74
4.4 Het bindend (negatief) studieadvies 77
4.4.1 Algemeen 77
4.4.2 Centraal/decentraal 78
4.4.3 De voortgangsnorm 79
4.4.4 Persoonlijke omstandigheden 83
4.5 Toelating tot de master 94
4.6 Samenvatting 96

5 Inhoudelijke bevoegdheden 99
5.1 Het verlenen van vrijstellingen 99
5.2 Toestaan van een nieuwe tentamenkans 102
5.2.1 Extra tentamenkans: persoonlijke omstandigheden 102
5.2.2 Laatstevakkans 105
5.2.3 Bijkomende aspecten 107
5.3 Bepaling van de wijze van tentaminering 109
5.3.1 Aanwezigheidsplicht en ingangseisen 109
5.3.2 Deeltentamens 113
5.4 Verlenging van de geldigheidsduur van tentamens 113
5.5 Samenvatting 115

6 De rol van examencommissies bij kwaliteitszorg en -toezicht 117
6.1 De rol van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie 117
6.1.1 Algemeen 117
6.1.2 Accreditatie 118
6.2 Beoordelingsstandaarden 120
6.3 Toetsbeleid 120
6.3.1 De noodzaak voor een afzonderlijk toetsbeleid 120
6.3.2 Toetsbeleid op vier niveaus 121
6.3.3 Toetscommissies 125
6.3.4 Borging van het niveau van de eindscriptie 126
6.4 Toetskwaliteit 129
6.4.1 Uitvoerende taken van de examencommissie 129
6.5 Standaard: ‘De opleiding beschikt over een adequaat systeem van toetsing’ 130
6.6 Standaard: ‘De opleiding toont aan dat de beoogde leerresultaten worden gerealiseerd’ 134
6.7 De examencommissie als gesprekspartner van het visitatiepanel 136
6.8 Evaluatie examencommissies door de Inspectie van het Onderwijs 137
6.9 Tot slot 139
6.10 Samenvatting 140

7 Handhaving bij fraude 141
7.1 Inleiding 141
7.2 Fraude een probleem? 142
7.3 Het begrip fraude 144
7.4 Plagiaat 147
7.4.1 Definitie 147
7.4.2 Zelfplagiaat? 150
7.4.3 Het opsporen van plagiaat in papers 152
7.5 Fraude bij schriftelijke tentamens 154
7.5.1 Voor, tijdens en na het tentamen 154
7.5.2 Procedurele regels tijdens tentamen 156
7.5.3 De positie van de surveillant 157
7.6 Het opsporen van fraude bij meerkeuzetoetsen 158
7.7 Sancties 159
7.8 Samenvatting 162

8 Rechtsbescherming 165
8.1 Inleiding 165
8.2 Het College van beroep voor de examens 166
8.2.1 Samenstelling, organisatie 166
8.2.2 Algemene bevoegdheid 167
8.2.3 Het beroep en de minnelijke schikking 168
8.2.4 Toetsing 171
8.2.5 Beslissing 174
8.2.6 Spoedvoorziening 176
8.2.7 De kansen in beroep 177
8.3 Beroep op het College van beroep voor het hoger onderwijs 177
8.3.1 Algemeen 177
8.3.2 Bevoegdheid 178
8.3.3 Finale rechter? 180
8.3.4 Beroep, toetsing en uitspraak 183
8.3.5 De kansen in beroep 183
8.4 Samenvatting 184

BIJLAGEN 185
Bijlage 1 Noodzakelijke expertise voor een examencommissie 187
Bijlage 2 Het stramien van een jaarverslag 189
Bijlage 3 Voorbeeld van een specificatietabel 193

Literatuurlijst 195
Trefwoordenregister 207