Interculturele communicatie in de zorg

Voorwoord 11
Bijsluiter 14
Introductie 15

Hoofdstuk 1 Cultuur, Culturele zelfkennis en Interculturele Communicatie 22
1.1 Definities van cultuur 24
1.2 Cultuur: de verborgen dimensie 25
1.3 Culturele programmering 27
1.4 Culturen en subculturen 29
1.5 Interculturele communicatie 31
1.6 Wat is communicatieruis? 32

Hoofdstuk 2 De basisconcepten van Hall 34
2.1 Hoogcontext en laagcontext communicatie 36
2.2 Monochrone en polychrone tijdsbeleving 44
2.3 Persoonlijke ruimte 48
2.4 Snelle en langzame boodschappen 50
2.5 Snelle en langzame informatiestromen 52
2.6 Actieketens 54
2.7 Oefening: Cultureel zelfbewustzijn 55

Hoofdstuk 3 De zes basiswaarden van Kluckhohn en Strodtbeck 58
3.1 Wat is onze relatie tot de natuur en hoe lossen we problemen op? Leven we natuuroverheersend, in harmonie met de natuur of ondergeschikt aan de natuur? 61
3.2 Wat is onze tijdsoriëntatie? 64
3.3 Doen of zijn: taakgericht of relatiegericht? 67
3.4 Individualisme of collectivisme: hoe verhouden we ons tot onze medemensen? 69
3.5 Is de ruimte om ons heen privé of openbaar? 72
3.6 Wat is de aard van de mens? Goed, slecht of goed en slecht? 74
3.7 Oefeningen 76

Hoofdstuk 4 De culturele dimensies van Hofstede 78
4.1 Machtsafstand (PDI – Power Distance Index) 80
4.2 Individualisme en collectivisme (IND) 82
4.3 Masculiniteit en femininiteit (MAS) 85
4.4 Onzekerheidsvermijding (UAI –Uncertainty Avoidance Index) 89
4.5 Langetermijn- en kortetermijngerichtheid 92
4.6 Hedonisme en soberheid (IVR) 94
4.7 Positieve stereotyperingen: ABCDE 97
4.8 Landenscores voor de zes dimensies van Hofstede 99
4.9 Oefening cultureel zelfbewustzijn 102

Hoofdstuk 5 Medische antropologie: over gezondheid, ziekte, leven en dood 104
5.1 Vooraf 106
5.2 Inleiding medische antropologie 106
5.3 Ziektebenaderingen en verklaringsmodellen 107
5.4 Medische tradities wereldwijd 109
5.5 Etnocentrisme en cultuurgebonden syndromen 111
5.6 Perceptie van het lichaam 112
5.7 Onderhoud van het lichaam: voeding, hygiëne 115
5.8 Pijnbeleving, therapietrouw, farmacogenetica en de zorgrelatie 118
5.9 Leven en dood 120

Hoofdstuk 6 Ruis in de communicatie achterhalen met het TOPOI-model 126
6.1 Uitgangspunten van het TOPOI-model 128
6.2 De T van Taal 128
6.3 De O van Ordening 132
6.4 De P van Persoon 133
6.5 De O van Organisatie 136
6.6 De I van Inzet en Invloed 140
6.7 Oefeningen 142

Hoofdstuk 7 Cultuurschok en thuiskeerschok 144
7.1 Cultuurschok 146
7.2 De fasen in cultuurschok 146
7.3 De voorvertrekfase 148
7.4 Het vakantiegevoel 149
7.5 De boosheidsfase: het is hun schuld (inclusief condición migrante) 151
7.6 De aanpassingsfase 153
7.7 Thuiskeerschok 154
7.8 Thuiskeerschok voor internationale zorgprofessionals 157

Hoofdstuk 8 Van Bias - voor ingenomenheid - naar Interculturele sensitiviteit 160
8.1 Bias 162
8.2 Interculturele sensitiviteit 165
8.3 TCK’s – Third Culture Kids. Biculturele en derdecultuurkinderen 177
8.4 Oefening: Speel interculturele sensitiviteit 177

Hoofdstuk 9 Positieve culturele synergie 182
9.1 Wat is culturele synergie? 184
9.2 Manieren van reageren bij culturele verschillen 184
9.3 In drie stappen naar culturele synergie 187
9.4 Het creëren van culturele synergie in de communicatie met patiënten 190
9.5 In zes stappen op weg naar positieve culturele synergie met patiënten 191
9.6 Als synergie niet lijkt te lukken 200

Hoofdstuk 10 Samenwerken in een team met diversiteit 202
10.1 Goede samenwerking tussen zorgprofessionals: van levensbelang! 204
10.2 Diversiteit onder zorgprofessionals 205
10.3 Diversiteit onder zorgprofessionals in de toekomst 210
10.4 Wat diversiteit in zorgteams op kan leveren 211
10.5 Belemmeringen binnen teams met diversiteit 213
10.6 Visie op diversiteit is bepalend 216
10.7 Cultureel competent teamleiderschap 218
10.8 Tips voor de cultureel sensitieve collega 221

Over de auteurs 224
Over de illustrator 227
Literatuurlijst 228
Illustratiebronnen 239