Thuis ligt er nog altijd vinyl op de draaitafel. Een verslaving die begon toen ik veertien was, met Stevie Wonder’s Songs in the Key of Life. Inmiddels koop ik platen die ik grijs draai, laatst nog die van Lola Young. Kost wat: 25 euro bij Concerto. Omgerekend iets meer dan een hele maand Spotify. Doe ik iets verkeerd?
aandeelhouderswaarde
Volgens Liz Pelly in Mood Machine: The Rise of Spotify and the Costs of the Perfect Playlist niet. Het is juist Spotify dat het verkeerd doet. Het platform begon ooit als redder van de muziekindustrie, een alternatief voor piraterij. Maar al snel bleek Spotify vooral een machine die muziek reduceert tot achtergrondgeluid. ‘Muziek voor elk moment’ werd het mantra, maar de echte drijfveer was aandeelhouderswaarde.
De grote labels – Universal, Sony en Warner – kregen meer macht dan ooit, met 70 procent van de markt stevig in handen. Onafhankelijke artiesten? Nauwelijks plek in de schijnwerpers, laat staan een fatsoenlijk inkomen. Voor wie wél zichtbaar wilde zijn, was er een payola-achtig systeem: inleveren op royalty’s in ruil voor een plekje in een playlist.
ghost artists
Alsof dat nog niet cynisch genoeg was, zette Spotify ook in op ‘ghost artists’: anonieme muziek of AI-composities die goedkoop de playlists vullen. Handig voor de marges, minder fijn voor de muziekliefhebber. Uiteindelijk, zei een oud-medewerker, is Spotify’s enige echte concurrent stilte.
Ondertussen ontwikkelt Spotify zich tot dataplatform. Het registreert alles wat we luisteren, test met Emotion AI en deelt data met andere bedrijven. Muziek is geen doel meer, maar middel om gedrag te sturen. De creatieve arbeid van muzikanten wordt gereduceerd tot brandstof voor de datamachine.
$0,0035 per stream
Spotify hád kunnen kiezen voor een eerlijker model, met echte steun voor onafhankelijke artiesten. Maar bij de beursgang ging de knop om: de winst vloeit naar aandeelhouders, artiesten houden $0,0035 per stream over. Andere platforms doen vrolijk mee: Amazon, YouTube Music, Apple Music.
Pelly’s conclusie is pijnlijk helder: het probleem is niet de technologie, maar de machtsverhoudingen. Streaming vervangt piraterij door een nog harder kapitalistisch systeem. Werkelijke alternatieven zijn er gelukkig ook: collectieve platforms, coöperatieve eigendomsvormen en directe steun via bijvoorbeeld Bandcamp. De echte vraag blijft: wat is muziek ons eigenlijk nog waard? Of is ze slechts behang geworden?
En ja, misschien is die 25 euro bij Concerto voor Lola Young toch geen vergissing, maar gewoon een kleine daad van verzet.
Over Walther Ploos van Amstel
Dr. Walther Ploos van Amstel is professor in CityLogistics and Urban Technology at Amsterdam University of Applied Sciences. His focus is on sustainable city logistics, e-mobility, light electric vehicles, urban consolidation centres and horizontal and vertical collaboration.