Krachtige clusters - ‘Heeft kennis en inzicht vergroot’

Dit boek heeft een intrigerende titel. Want wat is een cluster? En wat maakt het krachtig? De ondertitel licht een tipje van de sluier op: ‘Regionale samenwerking werkt!’ Het is een goede titel - ik wil meer weten.

Henk Folkerts en Huub Torremans stellen niet teleur, ze leggen direct uit wat een cluster is. Het is een soort samenwerken xxl: regionale samenwerking die intensief is, over grote doelen gaat, met veel en diverse partijen én die veel tijd bestrijkt. Clusters hebben verschillende titels en verschijningsvormen, zoals pact, campus of valley.

Drie delen

Het boek kan je in drie delen splitsen: achtergrond, praktijk en theorie. In de eerste hoofdstukken komen, naast de genoemde uitleg, de redenen voor samenwerking in clusters naar voren. Wat volgt is een historisch perspectief. De auteurs maken een grove verdeling in tijdperken vanuit het werken met clusters in Nederland. Hier wordt duidelijk dat het een bekend verschijnsel is: het is van alle tijden.

Het praktijkdeel komt in een apart hoofdstuk en vormt het midden van het boek. Vijf nogal verschillende regionale clusters worden op een duidelijke en aansprekende manier beschreven. Duurzaamheid, bomenteelt en visserij - elk in een eigen cluster. Wat in dit hoofdstuk sterk naar voren komt is dat alle deelnemers in een cluster vinden dat het echt ergens over gaat: de samenwerking is gevoelsmatig belangrijk. En niet alleen de deelnemers van de beschreven clusters, ook de auteurs delen dat gevoel. Ik merk aan de manier van schrijven dat ze juist dat willen delen.

Theorie

Het theoretische gedeelte van het boek geeft handreikingen over de fasering in clustervorming en gaat uitgebreid in op de onderdelen (bouwstenen) van clusters. Vooral bij de fasering benadrukken Folkerts en Torremans keer op keer dat wat zij beschrijven een vereenvoudiging is van de werkelijkheid. Ze brengen goed over dat de praktijk oneindig meer mogelijkheden en belemmeringen heeft. Het is een verademing in vergelijking met boeken over stalen stappenplannen. Op een bepaalde manier zeggen de auteurs: dit moet je weten over clustervorming, maar als je het gaat doen moet je het ook weer vergeten.

Het hoofdstuk over de bouwstenen van clusters brengt ze alle elf gedetailleerd aan bod. Heldere, gestructureerde informatie over onderdelen als historie, leiderschap en procesinrichting. Elke bouwsteen heeft een kern en vier aandachtspunten. Ik merkte dat ik bij bouwsteen nummer zeven mijn aandacht kwijtraakte. Om volledig te willen zijn moet je soms offers brengen.

Indeling

De indeling en opbouw van het boek is erg prettig. Na de inhoudsopgave begint het direct - de inleiding is het eerste hoofdstuk. Wat ik specifiek prettig vind aan de opbouw is het iteratieve karakter. Voor elk hoofdstuk, elk onderwerp, is duidelijk hoe het in het geheel past. Inleidingen die teruggrijpen op een vorig hoofdstuk, tussentijdse verwijzingen en samenvattende slotalinea's. De auteurs nemen me mee in wat complexe materie zou kúnnen zijn, maar het dankzij hun aanpak niet is.

De tekst wordt afgewisseld met foto's van een of twee pagina's, met daarin een tekstkader. ‘Leren van de natuur’ is steeds het onderwerp, met korte stukjes tekst over bijvoorbeeld evolutie, verbinding en voorbereiding. De afwisseling is leuk, de foto’s zijn mooi, toch lijkt het een wat gedwongen extraatje. Waar alle andere inhoud is ingebed, lijken deze stukjes meer los te staan.

Breder gebruik

Ik vind dat veel uit dit boek in meer samenwerkingsvormen kan worden gebruikt dan regionale clusters. Gezamenlijk gevoelde aanleidingen komen bijvoorbeeld ook bij gemeenten voor. Die aanleidingen worden dan programma's of opgaven. Soms deed dit boek ook denken aan Regievoeren zonder macht van Hans Licht, omdat dezelfde soort principes aan bod komen.

Regionale clusters, ik had er nog nooit van gehoord. Folkerts en Torremans hebben mijn kennis verrijkt en mijn inzicht vergroot. Dat komt zeker ook door de aantrekkelijke en levendige schrijfstijl.