'De laatste manager' is zo'n boek dat je gelezen moet hebben. Gewoon, omdat het past in het tijdsbeeld. Want wie gelooft er nog dat managers de problemen gaan oplossen die ze zelf veroorzaakt hebben? De twijfel knaagt, zwelt aan. Maar een alternatief zien velen nog niet. Veel mensen die ik spreek, beschouwen managers nog als van God gegeven. Dat organisaties nu eenmaal iets is met managers. Ben Kuiken doet dat niet. Hij stelt de noodzaak van managers bij het organiseren nadrukkelijk ter discussie. De titel zegt dat al. Maar hard maken doet Ben Kuiken de titel van zijn boek niet. Daarvoor blijft hij teveel de waarnemer, de journalist die hij is. En moet de lezer maar zijn eigen conclusies trekken.

Het is een eigenaardige paradox die de Kentse hoogleraar Frank Furedi blootlegt in 'Waar zijn de intellectuelen?' Aan de ene kant wordt in brede kring de opvatting gekoesterd dat we leven in een kennismaatschappij. Aan de andere kant heerst er een ronduit anti-intellectueel klimaat en heerst cynisme over de vraag of objectieve kennis nastrevenswaardig of zelfs mogelijk is. 

Begrijpelijkerwijs heeft de Nederlandse vertaling van een Nederlandse titel gekregen: 'De infantiele consument'. Echter de Engelstalige titel verwoordt beter waar het boek over gaat: 'Consumed'. Volledig opgeslokt worden door de markt, door het kapitalisme. De ondertitel expliciteert dit verder: 'Hoe de markt kinderen bederft, volwassen klein houdt en burgers vertrapt.' Driekwart van het boek is een pamflet waarin de marktwerking door een andere bril wordt bekeken dan de gebruikelijke en waarbij 'misstanden' worden geadresseerd. Het laatste deel van het boek biedt eventuele (deel)oplossingsrichtingen.

Keren indien mogelijk. De reactie van Lucie is even voorspelbaar als emotieloos. Keren indien mogelijk, zegt ze nogmaals op dezelfde onaangedane toon. Keren indien mogelijk. Ze blijft vriendelijk vanuit haar Tomtom, hoezeer ik ook de verkeerde kant op blijf rijden. En dan ineens: over honderd meter linksaf slaan. Ze geeft het op. Ik heb gewonnen. Het slaat natuurlijk nergens op, zo'n binnenpretje in de auto. En het is ook niet genoeg. Niet als je je realiseert hoezeer wij als mens van vlees en bloed het verlengstuk zijn geworden van de nieuwe logistieke orde die Joep Schrijvers fileert in zijn nieuwe boek 'Het wilde vlees'. Hoe wij het systeem voeden en erdoor getemd worden. Hoe wij deel zijn van een alomvattend voortstuwingsproces. 'De tomtomisering van de passionele mens', verklaart de subtitel de drijvende kracht achter dit nieuwe totalitarisme. Tomtomisering. Ik heb het maar alvast mijn 'spellingchecker' aangeleerd.

'Misschien maakt de wereld om je heen een onbeweeglijke, onverbiddelijke indruk. Maar zo is het niet. Door de lichtste druk - op de juiste plaats - kan ze volledig veranderen.'

Nergens, zo lijkt het, wordt het Anglo-Amerikaanse business model zo gretig overgenomen als in Nederland. Een verschijnsel dat gepaard gaat met een verontrustende afkeer van de eigen cultuur en de eigen nederzettingsgeschiedenis. 

Om de een of andere reden roept 'the survival of the fittest' primair beelden op van elkaar bevechtende organismen en het recht van de sterkste. Dat terwijl 'to fit' toch echt iets anders betekent en het bij 'the fittest' dus in de eerste plaats gaat om het als beste passen in, en kunnen omgaan met, je omgeving. De evolutie heeft dan ook per saldo een voorkeur voor de meest coöperatieve boven de meest competitieve. Maar beide strategieën komen natuurlijk voor en ook nogal door elkaar heen. De mensheid is daar het mooiste voorbeeld van.

Elke tijd heeft zo z'n eigen mores. Het tijdvak vermeld in de titel wordt geduldig en minutieus tot leven gebracht door oud NRC-redacteur en hoogleraar perswetenschappen Harry van Wijnen. Hij doet dat aan de hand van het leven van George van Beuningen, die als havenbaron en mecenas een grote stempel drukte op de economische ontwikkeling van Rotterdam en wiens nalatenschap nog altijd doorklinkt in het tweede deel van de naam van het grote museum van de Maasstad. Ja die.

Een maestro over de maestro. McKinsey-frimant, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, hoogleraar en minister van VROM Pieter Winsemius schrijft over voetballer van de eeuw, topcoach, technisch directeur, commentator en gevraagd en ongevraagd adviseur Johan Cruijff.

Hoe werken organisaties nou echt? Temidden van een aanzwellende stroom literatuur waarin wordt aangetoond dat de werkelijkheid in organisaties allerminst wordt gedicteerd door strategieën en business models, geeft de Amerikaanse wetenschapsjournalist Art Kleiner een buitengewoon intrigerende visie op hoe het er in de realiteit van alledag dan wel aan toegaat. 

Werken is walgingwekkend. Arbeid sucks. 't Is klote. Van De Bok. Die overgang van het weekend naar de werkweek doet je kokhalzen, laat je zwetend tollen in je bed, wakkert sluimerende moordgevoelens aan, verdrinkt je in een tomeloos verdriet. Dat maandagmorgengevoel. Elke werkdag weer. En dat zal 't altijd blijven. Accepteer 't nou maar. Niks fun. Niks community. Niks Zelfverwerkelijking. Al die Voorspoedkundigen en andere beunhazen die met hun praatjes business schools en universiteiten bevolken, maken het alleen maar erger. Mensen van vlees en bloed zullen nu eenmaal altijd met walging reageren op al die graftak-collega's en braakbazen in al die treurbedrijven. Alleen sukkels hebben er geen last van. Aanvaard uw lot. Achter de aanvaarding ligt de troost.

De wetenschap zit de schepping op de hielen. We kunnen haar terugrekenen tot 10 tot de min 34e seconde na het moment suprème, de oerknal. Toen ontstond namelijk, als gevolg van een afrondingsfoutje in wat anders een perfect maar saai uitdijend heelal was geworden, materie. Dat was 14,7 miljard jaar geleden.

De IK-cultuur. Er zit een eigenaardige spanning in dat woord. Een paradox. Aan de ene kant het ik, het individuele, het egocentrische, het niks met een ander te maken (willen) hebben. Aan de andere kant cultuur. Typisch iets wat je met z'n allen maakt, waar verbinding voor nodig is en leidt tot verbondenheid. De cultuur maakt het ik en andersom.

Kwaa

Is management niet een zelf verklaarde onmisbaarheid? Wat precies gaat er mis als er niet goed gemanaged wordt? En welke simpele dingen gaan juist verkeerd als gevolg van intensief managen? De Amerikaanse publicist Robert Wright doet er in de dikke pil 'Non Zero' nergens een expliciete uitspraak over. Maar na 425 bladzijden over 'de logica van de menselijke bestemming' blijft één conclusie hangen: de wereld is veel te complex om te worden gemanaged. En zal alleen nog maar complexer worden.

Minstens zo intrigerend als het boek zelf, is het enorme succes ervan. Van 'Hoe word ik een rat?' - veelal kozend 'De Rat' genoemd - zijn in binnen een half jaar ruim 25000 exemplaren over de toonbank gegaan.

Soms

Competentiemanagement. Nog niet zo lang geleden hebben wij als organisatieadviseurs serieus overwogen om dit woord uit ons vocabulaire te schrappen. Maar ja, je blijft ervan horen. Van Justus de Broeckenaere bijvoorbeeld, die uit balorigheid de Stichting Slachtoffers Competentiemanagement oprichtte.

De kunst van de kleinst mogelijke ingreep 'Misschien maakt de wereld om je heen een onbeweeglijke, onverbiddelijke indruk. Maar zo is het niet. Door de lichtste druk - op de juiste plaats - kan ze volledig veranderen.'