En dat leidde uiteindelijk tot onder andere de inmenging van een Russisch trollenleger en hackers in de Amerikaanse verkiezingen van 2016. Opgetekend in onder meer De grote dataroof van Christopher Wylie. Hoe dat allemaal in zijn werk is gedaan, de rol van hackerselite Fancy Bear, de methodes om landen en bedrijven aan te vallen en lam te leggen, het is onderdeel van de moderne oorlogsstrategie die Rusland gebruikt heeft in aanvallen op Estland, Georgië en meermaals de Oekraïne. Onderzoeksjournalist Andy Greenberg legt zijn speurtocht naar de opkomst en werkwijze van dit onder de GRU (Russische Inlichtingendienst, opvolger KGB) vallende hackercollectief haarfijn uit in Sandworm.
Nog meer achtergrond en duiding geeft journalist Tim Weiner in De Stille Oorlog Hoe Amerika de Koude Oorlog won, maar de vrede aan het verliezen is. We starten bij het verdrag van Jalta waar de Sovjet Unie, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië hun invloedssferen op aardbol vastleggen. De Sovjet-Unie (en daarmee het communisme) krijgt de ruimte in Oost-Europa, de VS (en daarmee de democratie) in West-Europa en Zuid-Amerika en Groot-Brittannië in Azië en Afrika. In de jaren ‘50 beginnen alle mogelijkheden hun eigen koers te varen. De VS is bang voor communistische invloeden in Zuid-Amerika. Stalin en zijn opvolgers voelen zich bedreigd in Oost-Europa. In de VS groeit de angst voor het communisme als in China en later in Cuba een succesvolle communistische revolutie plaats vindt. China is dan weliswaar veel groter, maar ook verder weg en minder ver in haar economische ontwikkeling. Vanuit deze angst start de VS met het actief ‘verspreiden’ van haar democratische waarden. Ze steunen militaire coups en revoluties in de jaren ‘60 tot recent de omverwerping van het regiem van Kadaffi in Libië.
Het eerste land in Zuid-Amerika dat door de CIA werd ‘gedemocratiseerd’ was Honduras in 1954. Via stromannen werd een coup gepleegd dat de ‘communistische’ maar verkozen regering omver werpt. De recente indringende roman Bittere tijden van verhalengrootmeester Mario Vargas Llosa behandelt deze periode.
De Sovjet-Unie speelt ditzelfde spel, maar krijgt in de jaren ‘80 te maken met een paar zwakke en ongezonde leiders. Op 9 november 1989 valt de Berlijnse Muur wat een markering wordt in de verhouding tussen Oost en West. In de jaren daarna zal de Sovjet-Unie uit elkaar vallen in verschillende landen en staatjes. In de jaren ‘90 trekt één man in alle rust alle macht naar zich toe: Vladimir Poetin, KGB-officier. Omringt door vrienden die alle staatsbedrijven en belangrijke natuurlijke bronnen van Rusland in handen nemen, start hij in vanaf zijn presidentschap in 2000 een campagne om de vernederingen van de afgelopen decennia terug te draaien. Om van Rusland weer Groot-Rusland te maken.
Helaas begint het spannendste en meest intrigerende deel van het boek pas op pagina 230. Nadat we tientallen Amerikaanse presidenten, ministers en adviseurs de revue hebben zien passeren. We deelgenoot zijn geweest van de bewuste vernietiging van mensenlevens en kansen in veel landen in Afrika en Zuid-Amerika. De machthebbers die daar met steun van de Amerikaanse overheid en bedrijfsleven hun gang konden gaan, je voelt toch nog steeds de plaatsvervangende schaamte. Het is zelfs aanleiding voor de Arabische Lente, de hoop dat Amerika zou ingrijpen. In Libië gebeurde dit, in Syrië niet.
De huidige oorlog die gevoerd wordt is hybride. Deels met traditionele strategieën, legers en bombardementen. Maar meer en meer tactisch ondersteunt door cyberaanvallen, digitale desinformatie en andere middelen die de creatieve geesten bij de inlichtingendiensten bedacht hebben.
‘In de eenentwintigste eeuw zien we steeds vaker dat de grens tussen oorlog en vrede vervaagt. Er is geen formele oorlogsverklaring meer, en als een oorlog eenmaal is begonnen, verloopt hij volgens een vooraf niet te voorspellen stramien… Een welvarend land kan, binnen luttele maanden of zelfs dage, veranderen in een fel bevochten strijdtoneel, ten prooi vallen aan buitenlandse inmenging en wegzakken in een moeras van chaos, ellende en burgeroorlog.’
Was getekend generaal Valery Gerasimov, de baas van de Russische strijdkrachten. Onder andere Georgië en de Oekraïne hebben dit meegemaakt. Het zullen niet de laatsten zijn om het door de val van Berlijnse Muur en arrogantie daarna van het Westen gekreukte imago van Rusland weer heel te krijgen! Als we in de krant verhalen lezen over burgeroorlogachtige situaties in de Verenigde Staten, deels aangewakkerd door desinformatie, dan moeten we daar bedachtzaam mee omgaan.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
