In Code Rood beschrijft Eric van ’t Zelfde een door hem zelf ontwikkelde methode over het categoriseren van menselijk gedag. Van ’t Zelfde ontwikkelde tijdens zijn loopbaan als rector van diverse onderwijsinstellingen deze, zoals hij het zelf noemt, kleurenmethodiek. In het boek ligt veel nadruk op Rood c.q. destructief gedrag. Dat verklaart ook de titel van het boek: Code Rood. Er staan veel voorbeelden in het boek van de schade die deze medewerkers aan de onderwijsorganisatie aanrichten.
Structureel waarneembaar gedrag
Van ’t Zelfde merkt op dat het in zijn visie niet behulpzaam is om in te gaan op persoonlijke eigenschappen van mensen. Hoe aardig iemand ook is op de sportclub, hoe aardig hij is voor zijn eigen familie. Voor het functioneren in de organisatie doet het er niet toe. De leidinggevende moet vooral aandacht besteden aan structureel waarneembaar gedrag van medewerkers.
Teamsucces
Deel twee van de titel is succes in teams. Nu is succes in teams een belofte die veel auteurs voor Eric van ’t Zelfde ook al gedaan hebben. En er zijn ook al legio kleurenmodellen om het gedrag van mensen in teams en van individuen te beschrijven. Je moet dus wel van goeden huize komen om nog met iets nieuws te komen.
Probleemscholen
In ieder geval nieuw in Code Rood is dat de methode is gebaseerd op de eigen ervaringen van de auteur. Van ’t Zelfde heeft naam en faam gemaakt met het concept van de Superschool en met het TV-programma ‘Dreamschool’. Hij bleek in staat te zijn om probleemscholen in korte tijd weer op de rit te krijgen. Op grond van zijn ervaringen in het onderwijs heeft hij de kleurenmethodiek ontwikkeld. Uitgangspunt hierbij is dat gedrag van medewerkers valt in te in te delen in drie ‘categorieën’: Rood, Oranje en Groen.
Rood gedrag
Rood gedrag vertonen de medewerkers van wie je als leidinggevende tegenwerking kunt verwachten. Ze plegen, al niet openlijk, verzet en komen afspraken vaak niet na. Ze roddelen, mopperen en leveren geen bijdrage aan het verbeteren van het onderwijs. Rood heeft vaak ongenuanceerde en harde kritiek op de leiding. Rood doet dit vanuit de houding: Ik ben oké en jij niet. Van ’t Zelfde beschrijft beeldend in veel korte en langere voorbeelden mensen die dit gedrag vertonen en wat de effecten er van zijn op zowel leerlingen als op collega’s.
Groen gedrag
Groen gedrag vertonen de mensen die met inzet en energie aan het werk zijn om de doelstellingen van de organisatie – of de leerlingen – te realiseren. Ze verbeteren samen het onderwijs, bijvoorbeeld door intervisie. Ze geven feedback op wat iemand doet en niet op hoe iemand is. De collega in Groen heeft veel over voor de leerlingen, voor collega’s en voor de organisatie. Ze praten met elkaar en niet over elkaar.
Oranje gedrag
Van ’t Zelfde onderkent drie groepen in Oranje. De eerste is de vermoeide collega, de tweede is de collega die nog op zoek is waar de school voor staat en waar hij zelf in het team past. En de derde groep bestaat uit de loyale collega’s die alleen nog onvoldoende presteren. ‘Ze hebben alleen nog een sterke leidinggevende nodig en goede, groene collega’s om zich heen.’ Met de juiste ondersteuning zijn ze ook richting groen te bewegen.
Succesvolle teams
Succes in teams is volgens Van ’t Zelfde een product van aandacht voor het gedrag van teamleden en actief leiderschap. In de literatuur wordt gesteld dat er meer nodig is om dit bereiken. Volgens de Nederlandse auteur en adviseur Martijn Vroemen in zijn boek Team op vleugels is om een succesvol team te bouwen aandacht nodig voor zes succesfactoren voor teamwerk: motiverende doelen, gezamenlijkheid, communicatie, verschillen, flexibiliteit en als zesde initiatief. Als één van deze factoren onder- of oververtegenwoordigd is, zal dat effecten hebben op het teamfunctioneren.
Onderbouwing
De lezer die zoekt naar een onderbouwing van de Van ’t Zelfde aanpak van leidinggegeven komt in dit boek niet aan zijn trekken. De kleurenmethodiek heeft Van ’t Zelfde al werkend en schrijvend ontwikkeld. Er staat achterin geen verantwoording van de bronnen waarop hij zijn methodiek heeft gebaseerd. Er is eigenlijk geen degelijke bewijsvoering dat zijn aanpak werkt. Je moet hem geloven omdat het voor hem werkt en voor de mensen die zijn methode gebruiken.
Psychologiseren
De kracht van de methode ligt in de aandacht voor structureel waarneembaar gedrag en niet op drijfveren en motieven. Het is dan wel jammer dat Van ’t Zelfde het niet kan laten om zo nu en dan te gaan psychologiseren. Zo is hij bijvoorbeeld van mening dat mensen met structureel Rood gedrag waarschijnlijk Rood zijn geworden door pijn uit het verleden. Of dat mensen die Rood gedrag vertonen uitgebluste, gefrustreerde of cynische mensen zijn.
Moedig leiderschap
De kleurenmethode helpt met handige vragenlijstjes om de drie verschillende gedragingen te herkennen. In de methode is er geen aandacht voor, zoals Nederlandse trainer Louis van Gaal het noemt het ‘totale-mens-principe’. Volgens hem is dat nodig in de omgang met zijn team. De nadruk om vooral aandacht te besteden aan structureel waarneembaar gedrag wordt in Code Rood duidelijk uitgewerkt. De vele voorbeelden maken het belang ervan duidelijk. Van ’t Zelfde heeft voornamelijk voorbeelden uit de hem bekende wereld van het onderwijs. Code Rood is een goed leesbaar geschreven boek dat leidinggevenden oproept om krachtig, humaan maar ook moedig te handelen.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
